पछिल्लो समय धेरै मानिसहरू पिसाव सम्बन्धी समस्या – बारम्बार पिसाव लाग्ने, पोल्ने, अपुरा पिसाव हुने, वा किड्नीमा दबाब महसुस हुनेजस्ता लक्षणबाट पीडित छन्। यस्ता समस्या देखिनुका कारणहरू विभिन्न छन्, तर प्राकृतिक चिकित्सकहरू भन्छन् – ‘हामीले खाने खानाले नै हाम्रो स्वास्थ्य निर्धारण गर्छ।’

स्वस्थ पाचन, मृदु मूत्र प्रणाली र शरीरको प्राकृतिक डिटक्स प्रक्रियालाई ध्यानमा राख्दै, प्राकृतिक चिकित्सा (Naturopathy) मा खानालाई “Plate 1” र “Plate 2” मा विभाजन गरिन्छ। पिसावको समस्या भएका व्यक्तिहरूलाई Plate 2 मा पर्ने खाना छोड्न विशेष सल्लाह दिइन्छ।

के हो Plate 2 ?
प्राकृतिक चिकित्सा अनुसार, 'Plate 2' मा यस्ता खाद्य वस्तुहरू पर्छन् जसले शरीरमा अम्लता (acidity) बढाउँछ, पाचन प्रणालीमा तनाव दिन्छ र किड्नीको कार्यलाई प्रभावित पार्छ। यस्ता खानेकुरा पिसाव प्रणालीमा जलन, इन्फ्लामेशन र डिस्फङ्सन ल्याउन सक्छन्।

Plate 2 मा पर्ने प्रमुख खाना: 

मसालेदार, तेलिलो र झोलिलो परिकारहरू (जस्तै, अचार, पिकल, झोलयुक्त मासु)

रातो मासु (बंगुर, खसी, बफ आदि)

गाढा दूध, घिउ, पनीर, चिज

मैदायुक्त र चिनीजन्य वस्तु (बिस्कुट, पेस्ट्री, नुडल्स, पाउरोटी)

क्याफिनयुक्त पदार्थ (चिया, कफी, कोल्ड ड्रिंक्स)

रक्सी र अन्य मादक पदार्थ

प्राकृतिक चिकित्सकहरूको अनुभव अनुसार, यस्ता खाना त्याग गर्दा बिरामीले २–७ दिनभित्रै पिसावको समस्यामा राहत महसुस गर्न थाल्छन्।

के खाने त ?
Plate 1 मा पर्ने खानाहरू शरीरलाई क्षारीय (alkaline) बनाउने, सहज पच्ने र किड्नीलाई सहयोग गर्ने खालका हुन्छन्। जस्तै:

काँचो वा हल्का पकाइएका तरकारी (गाजर, फर्सी, लौका, काक्रो)

मौसमी फलफूल (स्याउ, नासपाती, खरबुजा)

नरिवल पानी, तातोपानी, जौको झोल

खिचडी वा जुनेलो भात

प्राकृतिक उपचारको दृष्टिकोण:

प्राकृतिक चिकित्सा केवल रोगको लक्षण होइन, जडमा पुगेर उपचार गर्ने प्रणाली हो। शरीरलाई स्वाभाविक रूपमा शुद्ध र सन्तुलित बनाउन खानपानको भूमिका सर्वाधिक महत्वपूर्ण हुन्छ। विशेष गरी पिसाव/किड्नीसम्बन्धी समस्यामा, “Plate 2” का खाना छोड्नु, प्रशस्त पानी पिउनु, र जीवनशैलीमा अनुशासन ल्याउनु जरुरी हुन्छ।

यदि समस्या दीर्घकालीन वा जटिल भइसकेको छ भने चिकित्सकीय परीक्षण र विशेषज्ञ परामर्श पनि आवश्यक हुन्छ।

यदि तपाईंलाई थप सम्पादन, फोटो/इन्फोग्राफिक्स सुझाव वा शीर्षक वैकल्पिक चाहिन्छ भने म त्यस्तो सहयोग पनि गर्न सक्छु।

पिसावको समस्यामा प्राकृतिक उपचार (नैचरोप्याथी) प्रभावकारी हुने विकल्पहरू थुप्रै छन्। प्राकृतिक चिकित्सा केवल खानामा होइन, जीवनशैली, बायोलोजिकल रिदम, जल-उपचार, र मानसिक शुद्धीकरणसम्म फैलिएको समग्र उपचार प्रणाली हो। पिसावको इन्फेक्सन, पोल्ने, बारम्बार लाग्ने, अपुरो पिसाव जस्ता समस्यामा प्रयोग गरिने प्राकृतिक उपचार विकल्पहरू तल प्रस्तुत छन्:

✅ १. जलचिकित्सा (Hydrotherapy)
👉 सिट्ज बाथ (Sitz Bath):

नितम्ब र पेल्भिक भागलाई हल्का तातो पानीमा बस्ने विधि।

दिनमा १–२ पटक १५–२० मिनेटसम्म गर्दा पिसाव प्रणालीको रक्तसञ्चार सुधार हुन्छ, सूजन घट्छ।

👉 तातोपानीको पट्टि (Hot Fomentation):
तातोपानीमा भिजाइएको कपडा पेटको तल्लो भागमा राख्दा मूत्रथैलीको रक्तप्रवाह बढेर राहत मिल्छ।

✅ २. हर्बल उपचार
👉 पारम्परिक जडीबुटीहरू:

धनिया पानी: १ चम्चा धनिया रातभर पानीमा भिजाएर बिहान छानेर पिउने।

गोखरु (Tribulus terrestris): मूत्र प्रणालीको टोनिक मानिन्छ।

पुनर्नवा (Boerhavia diffusa): किड्नी र पिसाव प्रणाली शुद्ध गर्न प्रयोग गरिन्छ।

बुर्को (Varuna): युरिनरी ट्रयाक्टमा हुने रुकावट हटाउन उपयोगी।

👉 आयुर्वेदिक काढा:
धनिया, जीरा, फर्सीको बियाँ, पुनर्नवा र थोपा तुलसीको पात मिसाएर बनाइएको काढा।

✅ ३. आहार सुधार (Dietary Regulation)
बिहान खाली पेट नरिवल पानी वा जौको पानी पिउनु।

एसिडिक खाना (मासु, चिया, चिनी) हटाएर क्षारीय खाना (फलफूल, सलाद) बढी खानु।

पानीको मात्रा दिनमा कम्तीमा ३ लिटर पुग्नेगरी बढाउनु।

✅ ४. योग र प्राणायाम
भुजङ्गासन, पवनमुक्तासन, उष्ट्रासन — यी योगहरूले मूत्र प्रणालीमा रक्तसञ्चार सुधार गर्छन्।

अनुलोम–विलोम प्राणायाम र भस्त्रिका — श्वासप्रश्वास सुधार गरेर शरीरलाई डिटक्स गर्न मद्दत गर्छ।

✅ ५. प्राकृतिक उपवास (Fasting)
फलफूलमात्र खाने उपवास, वा जौको पानी/नरिवल पानी उपवास: शरीरलाई विश्राम दिई पाचन प्रणाली शुद्ध गर्छ।

चिकित्सकको सल्लाहमा १–३ दिनको हल्का उपवास पिसाव प्रणालीलाई रिफ्रेश गर्न सहायक हुन्छ।

✅ ६. सूर्य चिकित्सा (Heliotherapy)
बिहानको सूर्यको प्रकाशमा १५–३० मिनेट बस्दा शरीरमा भिटामिन D सक्रिय भई रोगप्रतिकारक क्षमता बढ्छ।

✅ ७. तनाव व्यवस्थापन
मानसिक तनाव पाचन र पिसाव प्रणालीमा असर पुर्‍याउँछ। ध्यान (Meditation), मौन बस्ने अभ्यास र संगीत चिकित्सा पनि सहायक हुन्छन्।

निष्कर्ष:
पिसावको समस्यामा केवल औषधिले मात्र होइन, शरीरलाई भित्रैबाट शुद्ध गर्ने उपायहरू आवश्यक पर्छन्। खानपान सुधार, जडीबुटी, जलचिकित्सा, योग र नियमित जीवनशैली अपनाएर उपचार गर्दा दीर्घकालीन सुधार सम्भव हुन्छ।
– रिपोर्ट: साँघु  न्यूज डटकम 
(स्वास्थ्य र जीवनशैली विभाग)