काठमाडौं, वैशाख १५ – ताप्लेजुङ जिल्लास्थित पाथीभरा देवी मन्दिरसम्म निर्माणाधीन केवलकार आयोजनाको विषयमा उठेका आन्दोलन र सरोकार सम्बोधन गर्न पाथीभरा देवी दर्शन केवलकार प्रालिले वार्ताका लागि आन्दोलनरत पक्षलाई आह्वान गरेको छ।

कम्पनीले आज एक विज्ञप्ति जारी गर्दै, निर्माणाधीन केवलकार सम्बन्धी स्थानीयवासी र विभिन्न संघसंस्थाका सरोकारलाई समाधान गर्न संवाद र छलफलमार्फत अगाडि बढ्न तयार रहेको जनाएको छ। कम्पनीले गत हप्ता काठमाडौंमा पत्रकार सम्मेलनमार्फत स्थानीय युवाहरूको मागलाई सकारात्मक रूपमा लिएको जानकारी गराएको थियो।

स्थानीय माग र कम्पनीको धारणा

कम्पनीका अनुसार निर्माणाधीन केवलकार आयोजनामा स्थानीय धर्म, संस्कृति, पहिचान र सभ्यताको संरक्षणलाई उच्च प्राथमिकता दिइएको छ। आयोजनाले नेपाल सरकारको सम्पूर्ण कानुनी प्रक्रिया पूरा गरी, वातावरणीय प्रभाव मूल्याङ्कन (IEE) रिपोर्ट स्वीकृत गराइसकेको तथा मन्त्रालय र मन्त्रिपरिषद्बाट जग्गा भोगाधिकार प्राप्त गरी निर्माण कार्य अगाडि बढाएको जनाएको छ।

कम्पनीले आवश्यक वातावरणीय मापदण्डअनुसार रुख कटान तथा नयाँ वृक्षारोपण (कटान भएको एउटा रुख सट्टा २५ रुख रोप्ने) समेत गर्ने प्रतिबद्धता जनाएको छ। हालसम्म पहुँचमार्ग निर्माण, विद्युत् विस्तार, खानेपानी व्यवस्थापन, विस्तृत इञ्जिनियरिङ डिजाइन र तल्लो स्टेशनमा पूर्वाधार निर्माणका काम सम्पन्न भइसकेका छन्।

आन्दोलनको माग

आन्दोलनरत पक्षले केबलकार निर्माणसँगै स्थानीय आदिवासी जनजातिको पहिचान, आत्मसम्मान, धर्म र संस्कृति माथि आघात पुग्ने चिन्ता व्यक्त गर्दै आएका छन्। उनीहरूले तीन मुख्य एजेन्डा अघि सारेका छन्:

१. निर्माण कार्य पहिचान र आत्मसम्मानको सुनिश्चिततासहित अगाडि बढाउनुपर्ने।

२. आदिवासी जनजातिको धर्म, संस्कृति र परम्पराको संरक्षणका साथै स्थानीयलाई रोजगारीको ग्यारेन्टी हुनुपर्ने।

३. यस्ता माग नपुरा भएमा केबलकार निर्माण रोक्न सकिने चेतावनी।

कम्पनीको प्रतिवद्धता

कम्पनीले आफू व्यावसायिक संस्थान भएको तर विकास र पहिचान एकआपसमा सम्बन्धित रहेको बुझाइलाई स्वीकार गर्दै, आन्दोलनरत पक्षको भावना र मागको सम्मान गर्ने उल्लेख गरेको छ।

"हामी केबलकार खारेज बाहेक, पहिचान र आत्मसम्मानका मागलाई सकारात्मक रूपमा लिन्छौं र समाधान संवादबाट खोज्न चाहन्छौं," विज्ञप्तिमा भनिएको छ। साथै कम्पनीले केवलकारजस्तो परियोजना वातावरणमैत्री ढंगले विकास गर्न सकिने र स्थानीय सामाजिक–आर्थिक विकासमा उल्लेखनीय योगदान पुग्ने विश्वास पनि व्यक्त गरेको छ।

वार्ताको प्रस्ताव

कम्पनीले सबै सरोकारवाला पक्षलाई वार्ता र संवादमा सहभागी हुन पुनः आह्वान गर्दै, सहकार्य र समझदारीको माध्यमबाट समाधान निकाल्न आग्रह गरेको छ।

पृष्ठभूमि

पाथीभरा देवी दर्शन केवलकार प्रा.लि. सन् २०१५ (वि.सं. २०७२) मा दर्ता भएको कम्पनी हो। कम्पनीले पाथीभरा क्षेत्रको धार्मिक, सांस्कृतिक संरक्षण गर्दै आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटन प्रवर्द्धन गर्ने, रोजगारी सिर्जना गर्ने र स्थानीय तथा राष्ट्रिय अर्थतन्त्रमा टेवा पुर्याउने उद्देश्य राखेको छ।

ताप्लेजुङको फुङलिङ नगरपालिका वडा नं. ११ स्थित काफ्लेपाटीबाट पाथीभरा देवी मन्दिर परिसरभन्दा केही तलसम्म २.७५ किलोमिटर दूरीमा केवलकार निर्माण भइरहेको छ।

विश्लेषण: स्थानीय पहिचान र विकासबीचको द्वन्द्व

पाथीभरा देवी मन्दिर क्षेत्रमा निर्माणाधीन केवलकार परियोजना अहिले स्थानीय पहिचान र विकासबीचको संवेदनशील द्वन्द्वको प्रत्यक्ष उदाहरण बनेको छ। एउटा पक्षका लागि यो केवलकार आयोजनाले स्थानीय पर्यटन प्रवर्द्धन, रोजगारी सिर्जना र आर्थिक उन्नतिको नयाँ ढोका खोल्ने आशा बोकेको छ भने, अर्को पक्षका लागि यसले मौलिक संस्कृति, धार्मिक मान्यता र आदिवासी जनजातिको पहिचानमाथि खतरा निम्त्याउने चिन्ता पैदा गरेको छ।

नेपालजस्तो जातीय, भाषिक र सांस्कृतिक विविधताले भरिएको मुलुकमा, कुनै पनि विकास आयोजनाले स्थानीय समुदायका भावना र पहिचानलाई बेवास्ता गर्दा असन्तोष जन्मनु स्वाभाविक हो।

पाथीभरा प्रकरणले पनि देखाएको छ- विकासका योजना कागजी कानुनी प्रक्रिया पूरा गरेर मात्रै पर्याप्त हुँदैनन्; स्थानीयको आत्मसम्मान, विश्वास र मौलिक अस्तित्वलाई केन्द्रमा राखेर परियोजना अघि बढाउनु अनिवार्य हुन्छ।

केवलकारजस्ता पूर्वाधार विकासका आयोजनाले पर्यावरणमैत्री प्रविधि प्रयोग गर्ने, धार्मिक र सांस्कृतिक मूल्यलाई सम्मान गर्ने र स्थानीय सहभागिता र लाभ सुनिश्चित गर्ने हो भने, पहिचान र विकास बीच सहअस्तित्व सम्भव हुन्छ। त्यसैले, पाथीभरा केवलकार परियोजनामा कम्पनी र आन्दोलनरत पक्ष दुवैको लचकता, संवाद र पारस्परिक विश्वास निर्माण अबको मुख्य चुनौती र अवसर दुबै बन्नेछ।