२०८२ जेठ १६ गते, काठमाडौं । ८७ वर्षीय नवराज सुवेदीको आह्वानमा सुरु भएको 'नेपाल बचाउ महासंग्राम' अभियानले काठमाडौंको सडक ताताउन थालेको छ। राजसंस्थाको पुनर्स्थापना र नेपाललाई पुनः हिन्दु राष्ट्र घोषणाको माग गर्दै राप्रपाको अग्रसरतामा माइतीघर मण्डलामा आज जेठ १६ गते पनि  भव्य प्रदर्शनको तयारी गरिएको छ।

यदि आन्दोलन शान्तिपूर्ण, सुसंगठित र दीर्घकालीन योजनासहित अगाडि बढ्न सकेमा, हिन्दु राष्ट्रको मुद्दा राजनीतिक विमर्शको केन्द्रमा फर्किन सक्ने सम्भावना प्रबल छ। तर, राजसंस्था पुनःस्थापनाको लडाइँ भने अझै लामो, कठिन र राजनीतिक रूपमा अनिश्चित देखिन्छ।

⬤ माइतीघरमा आजको तयारी

आन्दोलनकारीहरूले २०८२ जेठ १६ गतेका लागि ‘निर्णायक प्रदर्शन’ को तयारी गरेका छन्। आयोजकहरूका अनुसार कार्यकर्ताहरुलाई दिउँसो १२ बजे नै माइतीघर मण्डलामा भेला हुन आह्वान गरिएको छ भने नेताहरू १२:३० बजे जुलुससहित त्यहाँ पुग्ने कार्यक्रम तय भएको छ। स्रोतका अनुसार, आजको प्रदर्शनमा करिब १५ हजार मानिस सहभागी हुने अनुमान गरिएको छ।

⬤ जेठ १५ को पूर्वाभ्यास जस्तो प्रदर्शन

जेठ १५ गतेको प्रदर्शनलाई ‘पूर्वाभ्यास’का रूपमा हेरिएको थियो। उक्त दिन राजेन्द्र लिङ्देन, नवराज सुवेदीसहितका नेताहरूले राजधानीबाहिरबाट करिब १० हजार मानिसको जमघट गर्ने लक्ष्य राखेका थिए। तर, व्यावहारिक रूपमा करिब ५ हजारले मात्रै काठमाडौं प्रवेश पाए भने करिब ४० वटा सवारी साधनमा आएका ३ हजार जति आन्दोलनकारीलाई प्रहरीले बाटोमै रोकेको थियो। यसले सरकारको कडाइ र आन्दोलनको व्यवस्थापन पक्षबीचको द्वन्द्व झल्काउँछ।

⬤ आन्दोलनको स्वरूप : धार्मिक राष्ट्रवाद र राजसंस्था पुनःस्थापनाको एजेन्डा 

‘नेपाल बचाउ महासंग्राम’ भनेर अघि सारिएको आन्दोलनको मूल उद्देश्य भने प्रष्ट छ- धर्मनिरपेक्षता खारेज गर्दै हिन्दु राष्ट्र पुनःस्थापना, गणतन्त्रको विकल्पमा संवैधानिक राजसंस्थाको पुनर्स्थापना र राष्ट्रिय पहिचानका सवालमा केन्द्रित राजनीतिक ध्रुवीकरण।

यो अभियानमा राप्रपाका कार्यकर्ता मात्र होइन, गैरदलीय राजतन्त्रवादी समूह, पञ्चायती पृष्ठभूमिका व्यक्तिहरू, पुराना सुरक्षाकर्मी तथा परम्परावादी नागरिकसमेत संलग्न छन्।

⬤ नवराज सुवेदी : वृद्ध उमेरमा नेतृत्वदायी भूमिका

नवराज सुवेदी, जसले ८७ वर्षको उमेरमा सडक संघर्षको मोर्चा सम्हालेका छन्, उनी कुनै औपचारिक पदमा नभए पनि वैचारिक प्रतीकको रूपमा उदाएका छन्। उनले राप्रपाका कतिपय शीर्ष नेताहरूभन्दा बढी जनभावनामा अपिल गर्न सक्ने क्षमता देखाएका छन्। उनको सक्रियताले राजसंस्थावादी आन्दोलनमा नयाँ ऊर्जा थपेको छ।

⬤ सरकारको मौनता र सम्भावित रणनीति

सरकारले अहिलेसम्म यस आन्दोलनप्रति स्पष्ट अभिव्यक्ति दिएको छैन। एकातिर, सडक प्रदर्शनलाई नियन्त्रणमा राख्ने सुरक्षा संयन्त्र सक्रिय देखिन्छ भने अर्कातिर, राजनीतिक तहबाट 'वार्ता' वा संवादको औपचारिक प्रयास भएको देखिंदैन।

यदि आन्दोलनले जनसहभागिता र निरन्तरता कायम गर्न सक्यो भने सरकारले वार्ताको ढोका खोल्न सक्ने अवस्था आउने संकेत देखिन्छ। तर, राजतन्त्र पुनःस्थापनाजस्तो संवैधानिक रुपान्तरणको माग तत्कालै पूरा हुने सम्भावना छैन।

⬤ हिन्दु राष्ट्रका लागि सम्भावना भने खुल्लै

यद्यपि संविधान संशोधनको प्रक्रियाबाट हिन्दु राष्ट्रको सवाल भने कालान्तरमा टेबलमा आउन सक्ने देखिन्छ। यो विशेषगरी सत्तारुढ दलहरूको सत्ता सन्तुलन, जनमतको प्रवृत्ति र भोलिको राजनीतिक समीकरणमा निर्भर हुनेछ।

⬤ निष्कर्ष : आन्दोलन सडकमा त, तर परिणाम अझै अनिश्चित

राप्रपा र राजतन्त्रवादी समूहको वर्तमान आन्दोलनले नेपालमा वैकल्पिक विचारधाराको जमिन बनाउन थालेको देखिन्छ। तर, तत्कालीन संवैधानिक संरचना परिवर्तन गर्ने अवस्था अझै निकै पर लाग्छ।

यदि आन्दोलन शान्तिपूर्ण, सुसंगठित र दीर्घकालीन योजनासहित अगाडि बढ्न सकेमा, हिन्दु राष्ट्रको मुद्दा राजनीतिक विमर्शको केन्द्रमा फर्किन सक्ने सम्भावना प्रबल छ। तर, राजसंस्था पुनःस्थापनाको लडाइँ भने अझै लामो, कठिन र राजनीतिक रूपमा अनिश्चित देखिन्छ।

साँघु न्यूज डटकमका लागि
विशेष राजनीतिक विश्लेषण टोली