मुलुकमा १२ कक्षा पास गरेका अधिकांश विद्यार्थी विदेशजान कन्सल्टेन्सी धाइरहेका छन् । पीआर भर्नेको संख्या त्यस्तै उधुम छ । डिपेन्डेन्ट भिसामा जानेको संख्या उत्तिकै गनिसाध्य छैन । विदेश छोराछोरी भएका जेष्ठ नागरिक पनि यो भीडमा लस्कर लागेका छन् । यो लहर हेर्दा आगामी ५ वर्षमा अधिकांश नेपाली देश छाडेर विदेशिने छन् ।
पढेका जनशक्ति बाहिर जाँदा देशमा गुणस्तरीय जनशक्तिको अभाव हुनेछ । अधिकांश कलेज मर्ज हुने स्थितिमा छन् । यस्तै हो भने आगामी १० वर्षभित्र प्रहरी, आर्मी, सेना, उद्योगमा काम गर्ने व्यक्ति, कृषि गर्ने व्यक्ति मात्र हैन जागिर खाने जनशक्तिको पनि अभाव हुनेछ ।
केही व्यक्तिको अनुसार यहाँ बसेका, आफ्नै देशमा बस्ने सोंच भएका व्यक्तिको सोंचाई यस्तो छ–यो देश भ्रष्ट र माफियाका कब्जामा परेकाले बन्दैन । यहाँ लगानी गर्नु पनि सुरक्षित छैन । खेतीपाती गरेर लगानी पनि उठ्दैन । नयाँ व्यवसाय चल्दैन । नयाँ ब्यवसाय सुरु गर्न निकै झन्झट छ । यहाँको लगानी बाहिर कसरी लैजाने होला ?”
यहाँ सम्पत्ति भएका व्यक्तिको यस्तो सोंचाई छ–पाँचवर्षपछि घर र सटरहरु प्राय खाली भेटिनेछन् । घरजग्गा बिक्री हुँदैनन् । कम गुणस्तरका जनशक्ति उपल्लो पदमा पुग्नेछन् । उनीहरुले देशको प्राकृतिक शक्ति बेच्नेछन् । विदेशीको दबदबा बढ्नेछ । व्यवस्था परिवर्तन हुनेछ । अधिकांश व्यक्तिको यस्तो मानसिकता पनि छ –नेताहरुले भ्रष्ट्राचार गरेर अकुत पैसा विदेशमा पठाएका छन् । ठूला व्यापारीले हुण्डीमार्फत पैसा बाहिर लगिरहेका छन् । बैंकमा वा अन्य सेक्टरमा पैसा राख्न सुरक्षित छैन भन्दैछन् । हेर्दाहेर्दै देश टाट पल्टिन सक्छ । युवा नेताहरु भ्रष्टाचार, तस्करी र अनेक काण्डमा लिप्त छन् । स्टन्ट र भ्रष्टाचारमा नयाँ नेता लिप्त रहेको भेटिन्छन् ।’’
यदि सरकारले यी कुराको आमूल सुधार नगर्ने हो भने देश असफल राष्ट्र हुन धेरै समय लाग्दैन, विदेशीको चंगुलमा फँस्न धेरै दिन लाग्दैन । समय अझै छ, हामीजस्ता नेपालमै गर्ने÷नेपालमै मर्ने पंक्तिलाई सरकारले विदेश पलायनबाट रोक्नु पर्दछ । कृषि, पशुपंक्षी पालन, पर्यटन, भ्रष्टाचार नियन्त्रण, सुशासन, स्वदेशमा गुणस्तरीय पढाइ तथा उपचार, रोजगारीको ग्यारेन्टी, सामाजिक सुरक्षा, विकासमा अर्जुनदृष्टि लगायत काम गर्ने हो भने लाखौँ नेपाली मातृभूमि फर्किनेछन्, यहीं लगानी गर्नेछन्, देशले काँचुली फेर्नेछ । हामीले एकाध हिरो खोज्ने हैन, समग्र राजनीति र प्रणालीमा आमूल शुद्धीकरण गर्नुपर्छ ।
हामीले भन्नु सक्नु पर्छ, जानुहोस् तर पछि फर्किनुहोस् । तर यदि तपाईं विदेशमा काम÷बसोबास खोज्दै हुनुहुन्छ भने हामी तपाईंलाई यो एक पटक पढेर सोच्न आग्रह गर्छौं । तिमी त्यहाँ जे खोज्दै जादैछौं त्योभन्दा धेरै तिमीलाई दिनेछु । तपाईं आफ्नो देशमा आफ्नै मालिक हुनुहुन्छ, अरू कतै तपाईं सँधैं दोश्रो नम्बरको नागरिक बन्नु हुनेछ, तपाईं जतिसुकै स्मार्ट भए पनि ।
नेपाल अवसरहरूको भूमि हो, अन्वेषण नगरिएको, महत्वाकांक्षी उद्यमी र नेताहरूको लागि उत्तम माटो । नेपाललाई तपाईं र हामी जस्ता देशभक्त चाहिन्छ । नेपाललाई युवाका लागि अवसरको देश बनाऔं । वाणिज्य र विकासलाई प्रोत्साहन गर्ने स्थायी सरकार सुनिश्चित गरी नेपालका उद्यमीहरूलाई सफल बनाउनुहोस् ।
त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलबाट जति चाडो विदेशिन सक्यो त्यो नै मूल उपलब्धिको रुपमा लिने गरेका छौं । पिआर पाइयोस्, विदेशी नागरिक भइयोस् त्यसैमा वीरता ठान्दै संसार जितेको महसुस गर्ने अभ्यासमा नेपाली अभ्यस्त भएका छन् । विमानस्थलमा विदाईको फोटो खिच्ने र सामाजिक संजालमा राख्ने परिपाटीले झन् विदेश जाऊ भन्ने अभिप्रेरणा दिएको छ ।
यसको जिम्मेवारको ?
अब फेरि सोचौं कि यसको जिम्मेवार को हो ? यो अभिभावकको मात्र जिम्मेवारी होइन, शिक्षकलाई मात्र दोष दिन मिल्दैन, नैतिक शिक्षाको माध्यमबाट यसलाई जगाउने हरेक अभिभावक र शिक्षकको साझा कतब्य हो । तर, परिदृश्य निराशाजनक बनेर द्रुतगतिमा परिवर्तन हुँदैछ र समाजमा कोही पनि यसप्रति गम्भीर छैनन् । अनि कुनै नराम्रो अवस्था आयो भने आजका युवालाई दोष दिन थाल्छौं ।
जीवनको गुणस्तर : क्वालिटी अफ लाईफ
नेपाल देश छोड्ने अधिकांश नागरिकहरूले एउटै कारण दिन्छन् ‘जीवनको गुणस्तर’वा “क्वालिटी अफ लाईफ” । जीवनको गुणस्तरबाट तिनीहरूको मतलब सफा हावा, सफा पानी, राम्रो सडक, राम्रो जडान, कुनै प्रदूषण नहुनु, उत्तम शिक्षा, स्वास्थ्य सेवा र मुख्य रूपमा मुद्राको रूपान्तरण दर हो । तिनीहरूले के बारे कहिल्यै बोल्दैनन्, एक्लोपन, एक विदेशी भएको निरन्तर अनुभूति, खाना, नैतिक र भावनात्मक समर्थन, परिवार, साथीहरू, चाडपर्वहरू...आदि इत्यादि । नेपालमा आर्थिक र पर्याप्त जनशक्तिको उपलब्धता छैन ।
साधारणतः के लाग्छ, यदि तपाईंसँग राम्रो जागिर, आफ्नै घर र सहयोगी परिवार र साथीहरू छन् भने तपाईंले नेपाल छोड्नु मूर्खता हुनेछ । अब धेरैजसो अन्तर्राष्ट्रिय वस्तुहरू नेपालमा विशेषगरी महानगरहरूमा उपलब्ध छन् ।
स्वास्थ्य सेवा देशका केही भागहरूमा बराबर छ, यहाँ पनि हामीले विशेषज्ञ राय लिन महिनौं कुर्नु पर्दैन र यो अन्य देशहरूको तुलनामा सुपर सुपर पकेट मैत्री छ । (म गुणस्तरीय स्वास्थ्य सेवाको बारेमा मात्र बोल्दै छु) । टेक्नोलोजी विकास सहित नेपाल हामीले कल्पना गर्न सक्ने भन्दा छिटो परिवर्तन हुँदैछ । मुसा दौडको पासोमा कहिल्यै नपर्नुहोस् । सबैले गरिरहेका छन् भनेर मात्र केही नगर्नुहोस् । जबसम्म तपाईं एनआरएन भएको ट्यागको लागि उत्ताउलो हुनुहुन्न तबसम्म आफ्नो फाइदा र बेफाइदालाई धेरै होसियारीपूर्वक नाप्नुहोस् ।
तिनीहरूमध्ये धेरै जसो माथि उल्लेख गरेको कुराको वरिपरि घुम्छन् । तिनीहरू कसरी बाँच्छन् भन्ने थाहा नभएसम्म तपाईं आफूलाई निम्नस्तरको महसुस गरिरहनु हुनेछ । तिनीहरुले तिर्नुपर्ने मूल्य तपाईलाई बताउदैनन् । उनीहरु सबै दोस्रो दर्जाका नागरिक हुन् । तर, तपाईंले भन्न सक्नुहुन्छ “जबसम्म मलाई राम्रो पैसा दिइन्छ म त्यसमा राम्रो छु’’ । यो किनभने तपाईंलाई थाहा छैन कि यो दोस्रो दर्जाको नागरिक/ निवासी हुनु कस्तो हो । तपाईं नेपालमा बस्नुभयो र तपाईंले आफ्नो स्वतन्त्रतालाई सामान्य रूपमा लिनुभयो । तपाईलाई थाहा छैन यस्तो देशमा हुँदा कस्तो महसुस हुन्छ जहाँ तपार्इंसँग कुरा गर्ने व्यक्ति मात्र तपाईंको देशका हुन् । तिनीहरु बसेको छिमेकमा बस्नुपर्छ । यो कतै बस्न सुरक्षित छैन । हरेक दिन तपाईंले एक कार्य राख्नु पर्छ र गोरा मानिसहरूले जस्तै व्यवहार गर्नुपर्छ ।
सँधै अर्थहीन मुस्कान, अपरिचित व्यक्तिहरूलाई तपाईंले सप्ताहन्तमा के गर्नुभयो भनेर बताउनु अनिवार्य शोको अंश हो । पैसाको सन्दर्भमा तपाईंका सबै साथीहरू मुखमा छन् । करले सबै थोक खोस्छ । त्यसपछि प्लम्बर, इलेक्ट्रीशियन, इत्यादि जस्ता महँगो ठान्नेहरूबाट ठूलो बिलहरू आउँछन् । एक गलत पार्किंग र त्यहाँ टसको लागि तपाईंको मासिक बजेट जान्छ किनभने तपाईंले अहिले तिर्नुपर्ने जरिवाना ।
नेपालमा धेरै मानिसहरू उदार जीवनशैली अपनाउन चाहन्छन् तर त्यसो गर्न डराउँछन् । एक औसत युवा नेपालीका लागि, विदेशमा उदार जीवनशैलीले दिने स्वतन्त्रता साँच्चै लोभ्याउने छ । र प्रश्नको सुझावको विपरीत, धेरैजसो अभिभावकहरूले वास्तवमा आफ्ना छोराछोरीहरूलाई विदेश जान र बसोबास गर्न प्रोत्साहित गर्छन् (तिनीहरूमध्ये कोही गोप्य रूपमा विदेशको जीवनशैलीको ईष्र्या गर्छन्) विदेशमा बस्दा तपाईंलाई गुमनामको भावना दिन्छ ।
तपाईं यहाँ के गरिरहनुभएको छ भनेर घर फर्किने कसैलाई पनि थाहा छैन । कसैले के सोच्छन् भनेर चिन्ता लिनु पर्दैन । तपाईंले जीवनका निर्णयहरू लिने हिम्मत पाउनु हुन्छ जुन तपाईंले नेपालमा कल्पना गर्ने हिम्मत गर्न सक्नु हुन्न । नेपालमा बेलाबखत सरकारले युवालाई विदेश पलायन हुनबाट रोक्ने कुरा सार्बजनिक भए तर ती ब्यवहारिक र कार्र्यान्वयन समेत भएनन् । सरकारलाई मात्रै होइन हरेक नेपालीलाई थाहा छ कि विदेशमा श्रम बेचे कामदार मात्रै भइन्छ तर स्वदेशमै पसिना बगाए आफैँ मालिक बन्न सकिन्छ । तर, दुर्भाग्य नेपालमा बसेर केही हुँदैन भन्ने गलत मान्यता अझै पनि हावी भएको छ । (समाप्त) (२०८१ वैशाख १०)
प्रतिकृया दिनुहोस