काठमाडौं, ३ जेठ । के तपाईंले कहिल्यै याद गर्नुभएको छ कि जब हामी हाम्रो छाला मुनि देखिने नशाहरू हेर्छौं, तिनीहरू प्रायः नीलो वा हरियो रंगमा देखिन्छन् । अब प्रश्न उठ्छ कि जब रगतको रंग रातो हुन्छ भने तब नसाहरू किन नीलो वा हरियो देखिन्छन् ? 

यदि तपाईं पनि यो प्रश्नले सताइरहनु भएको छ भने हामी यसबारेमा जानकारी दिनेछाैं र यसको पछाडिको रोचक विज्ञान, जुन तपाईले किताबमा कहिल्यै  पनि यसरी पढ्नु भएको थिएन ।

हाम्रो रगतमा हेमोग्लोबिन नामक प्रोटिन हुन्छ, जसले शरीरको हरेक अंगमा अक्सिजन पु¥याउने काम गर्छ । जब यो हेमोग्लोबिनले अक्सिजन मिल्छ, यो चम्किलो रातो हुन्छ । यो हाम्रो शरीरमा बग्ने रगत हो । तर, यो एउटा भ्रम हो, जुन हाम्रो आँखा र मस्तिष्कको संयोजनको परिणामले यस्ताे देखिएकाे हो । वास्तवमा, नसाको रङ नीलो वा हरियो हुँदैन् तर यो हामीलाई त्यस्तै देखिन्छ ।

कारण हाे,

- जब प्रकाश हाम्रो छालामा पर्छ, यो विभिन्न रंगहरूमा विभाजित हुन्छ ।
- रातो छालहरू लामो हुन्छन्, छालाकाे गहिराइमा पुग्दछन् ।
- निलो छालहरू कम गहिराइमा यात्रा गर्छन् र छिटो प्रतिबिम्बित हुन्छन् ।
- यस कारणले गर्दा हाम्रो आँखाले प्रायः नीलो छालहरू समात्छ र हाम्रो नसा नीलो वा हरियो देखिन्छ ।

यो वास्तवमा एक 'दृश्य चाल' हो। हाम्रो आँखा र दिमागले हामीलाई देखाउने रङहरू वास्तविकता होइन । नसाको सतहमा परेको प्रकाश र छालाको मुनिको बनावटले मिलेर एउटा भ्रम सिर्जना गर्छ, जसले तिनीहरूलाई निलो देखिन्छ । नसामा अक्सिजन कम हुने भएकाले नीलो रङ भएको हो भनि धेरैलाई लाग्न सक्छ । तर, यो सत्य होइन, अक्सिजनको कमी भएको रगत पनि गाढा रातो हुन्छ, थोरै गाढा तर नीलो होइन । त्यसैले यसको नीलो उपस्थिति प्रकाश र छालाको बनावट मात्र हो, रगतको रंग होइन ।

गोरा छाला भएका मानिसहरूमा नसाहरू प्रायः बढी प्रख्यात र नीलो र हरियो देखिन्छन् जबकी कालो छालामा फरक कम देखिन्छ । छालाको मोटाई, रङ र नसाको गहिराई, यी सबैले तपाइँलाई कुन रङको नसाहरू देखिने निर्णय गर्दछ । चाखलाग्दो कुरा यो हो कि सबै व्यक्तिको आँखा समान रूपमा रंग संवेदनशील हुँदैन । कतिपयलाई एउटै नसा अलिकति हरियो, कसैलाई निलो र अरूलाई खैरो देखिन सक्छ । यो पूर्णतया तपाइँको दृश्य धारणामा निर्भर गर्दछ ।

नसाको वास्तविक रंग नीलो वा हरियो होइन् तर हाम्रो आँखा र मस्तिष्कले प्रकाशको किरणलाई फरक फरक तरिकाले हेर्ने र बुझ्ने भएकाले यस्ताे देखिएकाे हाे  । यो विज्ञान र अप्टिकल भ्रमको उत्कृष्ट उदाहरण हो र देखेको कुरा सत्य नै हो भनेर प्रमाणित नहुन सक्छ भन्ने याे अर्काे उदाहरण हाे । त्यो सधैं वास्तविकता होइन, 

अब कसैले सोध्छ कि 'रगत रातो छ, नसा किन निलो देखिन्छ ?' त्यसोभए तपाईले विज्ञानको साथ जवाफ दिन सक्नुहुन्छ र तिनीहरूलाई पनि आश्चर्यचकित गर्न सक्नु हुन्छ ।